17 września 1939 roku wojska radzieckie przekroczyły wschodnie granice Polski przyspieszając klęskę kampanii wrześniowej i przypieczętowując losy naszego kraju na początku II wojny światowej. Skutki agresji sowieckiej były tragiczne – na terenach okupowanych przez ZSRR ruszyła sowiecka machina zagłady. Setki tysięcy Polaków oraz obywateli polskich innych narodowości zostało poddanych terrorowi.
Atak na Polskę 17 września był realizacją podpisanego przez III Rzeszę i ZSRR w sierpniu 1939 roku paktu o nieagresji. Porozumienie, którego sygnatariuszami byli ministrowie spraw zagranicznych Joachim Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow, zakładało wystąpienia Rosji sowieckiej przeciwko Polsce w przypadku, gdyby Niemcy znalazły się w stanie wojny z naszym krajem. Pakt był de facto podziałem wpływów w Europie Środkowej i Wschodniej. ZSRR miał otrzymać wschodnie tereny Rzeczpospolitej oraz kraje bałtyckie (Estonia, Łotwa), do strefy wpływów hitlerowskich Niemiec miała należeć duża część Polski (aż do granicy wyznaczonej przez trzy rzeki: Narew, Wisłę i San).
Inwazję na Polskę umożliwiło podpisanie 16 września rozejmu pomiędzy ZSRR a królestwem Japonii, który zakończył niewypowiedzianą oficjalnie wojnę japońsko-radziecką na granicy Mandżurii i Mongolii. Zgodnie ze strategią Stalina ZSRR nie prowadziło wojen na kilku frontach, dlatego też wojska radzieckie nie napadły na Polskę od razu po 1 września, choć u wschodnich granic Rzeczpospolitej armia radziecka gromadziła się już od lata 1939 roku.
Oficjalnym powodem napaści byłą fałszywa informacja o rozpadzie polskiej administracji i rzekomej ucieczce z kraju polskiego rządu. Wojska radzieckie przekroczyły wschodnie granice naszego kraju pod pretekstem rzekomej obrony majątku i ludności Białorusinów i mieszkańców należącej do Polski zachodniej części Ukrainy. Jednocześnie Moskwa uznała wszelkie umowy i pakty podpisane z Rzeczpospolitą za nieobowiązujące, ponieważ – jak podkreślano – zobowiązania podjęte wobec państwa, które już nie istnieje, są nieważne. Argument ten był nieprawdziwy – w rzeczywistości rząd polski wyjechał z kraju dopiero 17 września, po otrzymaniu informacji o agresji ZSRR.
Propaganda radziecka tłumaczyła swoim obywatelom, że przyczyną najazdu na zachodniego sąsiada byłą konieczność zdjęcia burżuazyjnego jarzma z robotników i chłopów i uwolnienie proletariatu z okowów kapitalizmu. Wojna w Polsce przedstawiana byłą zatem jako wojna wyzwoleńcza. W rzeczywistości jednak Armia Czerwona przyniosła terror i prześladowania – nie tylko Polaków, ale także obywateli polskich innych narodowości. Wydarzenia z 17 września umożliwiły także rozprawienie się z polskimi patriotami oraz z resztkami polskiej armii broniącej kraju przed agresją ze wschodu. Do niewoli sowieckiej trafiły tysiące polskich oficerów – dziesiątki tysięcy zostało później rozstrzelanych w lesie w Katyniu, Bykowni, Miednoje, Ostaszkowie.
Marsz wojsk radzieckich trwał do końca września. Po zdobyciu Wilna, Grodna, Suwałk, Zamościa, Lublina Armia Czerwona spotkała się z Wehrmachtem. Polska przestała istnieć. Dzień 17 września stał się symbolem nowego podziału Europy, który w części wschodniej nie przestał istnieć po II wojnie światowej – Polska została włączona do radzieckiej strefy wpływów aż na 50 lat. Dominację ZSRR na naszych terenach zakończyły dopiero wydarzenia w Polsce z 1989 roku (Okrągły Stół, powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego) i pierwsze wolne wybory w 1991 roku.
blog naukowy 